[459] น วตฺตพฺพํ – ‘‘นิโรธสมาปตฺติ อสงฺขตา’’ติ? อามนฺตาฯ สงฺขตาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… เตน หิ นิโรธสมาปตฺติ อสงฺขตาติฯ

นิโรธสมาปตฺติกถา นิฏฺฐิตาฯ

6. ฉฏฺฐวคฺโค

(58) 6. อากาสกถา

[460] อากาโส อสงฺขโตติ? อามนฺตาฯ นิพฺพานํ ตาณํ เลณํ สรณํ ปรายนํ อจฺจุตํ อมตนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อากาโส อสงฺขโต, นิพฺพานํ อสงฺขตนฺติ? อามนฺตาฯ ทฺเว อสงฺขตานีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ ทฺเว อสงฺขตานีติ? อามนฺตา ฯ ทฺเว ตาณานิ…เป.… อนฺตริกา วาติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อากาโส อสงฺขโตติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ เกจิ อนากาสํ อากาสํ กโรนฺตีติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ เกจิ สงฺขตํ อสงฺขตํ กโรนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… อตฺถิ เกจิ อากาสํ อนากาสํ กโรนฺตีติ? อามนฺตาฯ อตฺถิ เกจิ อสงฺขตํ สงฺขตํ กโรนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อากาเส ปกฺขิโน คจฺฉนฺติ, จนฺทิมสูริยา คจฺฉนฺติ, ตารกรูปานิ คจฺฉนฺติ, อิทฺธิํ วิกุพฺพนฺติ, พาหุํ จาเลนฺติ, ปาณิํ จาเลนฺติ, เลฑฺฑุํ ขิปนฺติ, ลคุฬํ ขิปนฺติ, อิทฺธิํ [สตฺติํ (?)] ขิปนฺติ, อุสุํ ขิปนฺตีติ? อามนฺตาฯ อสงฺขเต ปกฺขิโน คจฺฉนฺติ, จนฺทิมสูริยา คจฺฉนฺติ, ตารกรูปานิ คจฺฉนฺติ, อิทฺธิํ วิกุพฺพนฺติ, พาหุํ จาเลนฺติ, ปาณิํ จาเลนฺติ, เลฑฺฑุํ ขิปนฺติ, ลคุฬํ ขิปนฺติ, อิทฺธิํ ขิปนฺติ, อุสุํ ขิปนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[461] อากาสํ ปริวาเรตฺวา ฆรานิ กโรนฺติ โกฏฺฐานิ กโรนฺตีติ? อามนฺตาฯ อสงฺขตํ ปริวาเรตฺวา ฆรานิ กโรนฺติ โกฏฺฐานิ กโรนฺตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อุทปาเน ขญฺญมาเน อนากาโส อากาโส โหตีติ? อามนฺตาฯ สงฺขตํ อสงฺขตํ โหตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

ตุจฺฉอุทปาเน ปูริยมาเน, ตุจฺฉโกฏฺเฐ ปูริยมาเน, ตุจฺฉกุมฺภิยา ปูริยมานาย อากาโส อนฺตรธายตีติ? อามนฺตาฯ อสงฺขตํ อนฺตรธายตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

[462] น วตฺตพฺพํ – ‘‘อากาโส อสงฺขโต’’ติ? อามนฺตาฯ อากาโส สงฺขโตติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.… เตน หิ อากาโส อสงฺขโตติฯ

อากาสกถา นิฏฺฐิตาฯ

6. ฉฏฺฐวคฺโค

(59) 7. อากาโส สนิทสฺสโนติกถา

[463] อากาโส สนิทสฺสโนติ? อามนฺตาฯ รูปํ รูปายตนํ รูปธาตุ นีลํ ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ จกฺขุวิญฺเญยฺยํ จกฺขุสฺมิํ ปฏิหญฺญติ จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉตีติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ…เป.…ฯ

อากาโส สนิทสฺสโนติ? อามนฺตาฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ อากาสญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ? น เหวํ วตฺตพฺเพ …เป.…ฯ

จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ อากาสญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณนฺติ? อามนฺตาฯ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ อากาสญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว [อตฺถิ (?)] สุตฺตนฺโตติ? นตฺถิฯ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ [ม. นิ. 1.400; 3.421; สํ. นิ. 4.60] – อตฺเถว สุตฺตนฺโตติ? อามนฺตาฯ หญฺจิ ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติ – อตฺเถว สุตฺตนฺโต, โน จ วต เร วตฺตพฺเพ – ‘‘จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ อากาสญฺจ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺญาณ’’นฺติฯ

[464] น วตฺตพฺพํ – ‘‘อากาโส สนิทสฺสโน’’ติ? อามนฺตาฯ